"ZAKOVAT” INTELLEKTUAL KLUBI 005
101-savol: Yaponiyada urush vaqtida o‘z qo‘shinlariga kaptarlar yordamida xabar
yetkazilayotganda bir muammo paydo bo‘ladi. Ya’ni xabarni olib ketayotgan kaptarni dushman
merganlari urib tushirar yoki ularga yirtqich qushlar xujum qilar edi va xabar kerakli joyga yetib
bormas edi. Shunda uddaburon yaponlar bu muammoning xam yechimini topishdi va xabarlar
ilgarigidek, kerakli joyiga xech bir shikastsiz yetib bora boshladi. Ular kaptarlar bilan bog‘liq
qanday yangilikni o‘ylab topishgan?
Javob: Ular xatto tunda xam xuddi kunduzgidek bemalol ucha oladigan yangi kaptar zotini
yetishtirishdi, natijada dushman uni ko‘ra olmaydi, yirtqich qushlar esa ularga xujum qila
olmaydi.
102-savol: Yer sharining xamma joyida tarqalgan bu baliq xovuz va ko‘llarda yashaydi. Uning
nomi yunoncha so‘zdan olingan bo‘lib, «ko‘p bolalovchi», «serurug‘» degan ma’nolarni
bildiradi. Yunonlar bu baliqni bejiz bunday nomlashmagan, xaqiqatdan xam bu baliq nixoyatda
ko‘p bolalaydi. Bu baliqning nomi nima?
Javob: Karp.
103-savol: Rossiyaga bu sabzavot Petr I davrida olib kelingan. U paytlarda uning donalari
maydaroq va taxir bo‘lgan. Ular zich ekilgan, shuning uchun yanada maydalashib ketgan.
Dexqonlar uzoq vaqt bu sabzavotni ekishdan bosh tortishgan. Uni ekishga majbur qilinganda
xatto qo‘zg‘olonlar xam bo‘lib o‘tgan. Bunday isyonlar xarbiy qo‘shinlar bilan bostirilgan.
Dexqonlar shunchalik ekishni xoxlamagan sabzavot qaysi?
Javob: Kartoshka.
104-savol: Uning birinchisini 1807 yilda amerikalik R.Fulton yasagan. U o‘zining yangi
kashfiyotini «Klermont» deb atagan. U nimani ixtiro qilgan? Javob: Birinchi paroxodni.
105-savol: Bu xayvonning bolasi juda kichkina, yalang‘och va ko‘zi yumuq xolda tug‘iladi.
Uzunligi 2,5 metrdan ortiq bo‘lgan bu katta sariqning bolasi atigi 3 sm bo‘lib tug‘iladi. Bu qaysi
xayvon?
Javob: Kenguru.
106-savol: Maksim Gorkiyning shunday gapi bor: «Bu insoniyat tomonidan yaratilgan barcha
mo‘‘jizalar ichida eng buyuk mo‘‘jizadir». U nimaga shunday yuqori baxo bergan?
Javob: Kitob.
107-savol: U dalada xam, konda xam, oshxonada xam kerak bo‘lishi mumkin. U nima?
Javob: Kombayn.
108-savol: Bu davlatning qadimgi nomi-Nairi. Bu «daryolar mamlakati» degan ma’noni
bildiradi. Haqiqatdan ham bu yerda daryolar 200 dan ortiq. Bu qaysi davlat?
Javob: Armaniston.
109-savol: Bundan 300 yil avval Janubiy Amerika konlarida ispanlar oltin yuvishga xalal bergan
og‘ir metallarni jaxllari chiqib bazo‘r uloqtirib tashlashar edi. Ular kelajakda bu metall oltindan
xam qadrliroq bo‘lishini xayollariga keltirmagan xolda uni o‘z tillarida «kumush» deb atashgan.
Bu qaysi metall?
Javob: Platina.
110-savol: Bu chiroyli o‘yin ancha yil ilgari vujudga kelgan va uni frantsuzcha bir so‘z bilan
atashgan. Ammo bu o‘yin Yevropaga Sharqdan o‘tgan. Uni XIX asrda Xindistondan ingliz
gertsogi olib kelgan. Bu o‘yinni mana shu gertsogning yeri joylashgan shaxar nomi bilan
ataydigan bo‘lganlar. Bu qanday o‘yin?
Javob: Badminton.
111-savol: A.S.Pushkin bu san’at xaqida shunday fikrlarni aytgan: «U qalbdan ijro etilgan
parvozdir». Bu qaysi san’at turi bo‘lishi mumkin?
Javob: Balet.
112-savol: AQSh ning Solt Leyk Siti shaxrida ajoyib bir xaykal bor: baland granit ustun ustida
globus va uning tepasida ikki qush qanotini yozib parvozga shay bo‘lib turibdi. Bu xaykal qaysi
qushlarga qo‘yilgan?
Javob: Shaxar atrofida million-million chigirtkalar galasi yopirilganda ularni qirib tashlagan va
axolini ochlikdan saqlab qolgan baliqchi qushlar ya’ni chaykalar sharafiga o‘rnatilgan xaykal. 113-savol: Afrikada yashovchilar «U ulkan daraxt, lekin undan xatto kichkina gulxan xam yoqib
bo‘lmaydi» deyishadi. Qaysi daraxt haqida shunday deyishadi?
Javob: Baobab daraxti, chunki baobab yog‘ochi yonmaydi.
114-savol: Bu buyuk g‘alaba edi. Bu g‘alaba frantsuzlar qalbida xamisha yashaydi, shuning
uchun xar yili bu g‘alaba amalga oshirilgan kun Frantsiyada milliy bayram sifatida nishonlanadi.
Bu qanday g‘alaba edi?
Javob: Bastiliyaning olinishi.
115-savol: Batiskafning uzunchoq korpusi xavo bilan emas, aynan mana shu suyuqlik bilan
to‘ldiriladi. Chunki u yerda xavo ketmaydi, katta chuqurlikda suvning kuchli bosimi batiskafni
xuddi konserva bankasidek pachoqlab tashlashi mumkin. Bu suyuqlik esa, bosimga yaxshi
qarshilik ko‘rsatadi. Bu qaysi suyuqlik?
Javob: Benzin.
116-savol: Tuyaqush tuxumlarini erkagi va urg‘ochisi navbat bilan bosib yotadi. Odatda
urg‘ochilari kunduzlari, erkaklari kechqurun tuxum bosadi. Nima uchun shunday?
Javob: Chunki urg‘ochi tuyaqushning pati cho‘l manzarasiga mos kulrang qo‘ng‘ir bo‘lganidan
ochiq joyda uzoqdan ko‘zga tashlanmaydi. Erkak tuyaqushlarning pati qora, faqat qanotlari va
dumlari uchida patlari oq bo‘lib, qorong‘i tunda ko‘zga ko‘rinmaydi.
117-savol: Qadimgi yunon shaharlarining xar birida eng baland tepalik ustiga qurilgan va atrofi
qalin devor bilan o‘ralgan qal’a bo‘lgan.Afinadagi shunday qal’alardan biri eng mashxuri
xioblanadi. Bu qal’aning nomi nima?
Javob: Akropol.
118-savol: Bu baliqning bolg‘a, tulki, arratumshuq, zebrasimon, yo‘lbarssimon kabi turlari bor.
Bu qaysi baliq?
Javob: Akula.
119-savol: Miloddan avvalgi 4-asr boshlarida yunon faylasufi Platon tashkil qilgan maktab
shunday atala boshlangan. Chunki Platon o‘z shogirdlari bilan suxbatni soya salqin bog‘da,
afsonaviy qaxramonning xaykali oldida o‘tkazar edi. Platonning maktabining nomi bilan xozirgi
kunda shunga o‘xshash muassasalar ataladi. Qanday ataladi?
Javob: Akademiya.
120-savol: Aristotel o‘rta asr sharqida «Birinchi muallim» deb atalar edi. Farobiy Aristotelning
asarlarini yaxshi bilishi, u kabi entsiklopedik bilimga ega bo‘lganligi sababli «Ikkinchi muallim»,
«Sharq Arastusi» degan buyuk unvonga sazovor bo‘lgan. Bu mashxur olim esa, Aristotel va
Farobiyning ilg‘or g‘oyalarini tabiatshunoslik ilmining yangi yutuqlari asosida yanada
rivojlantirdi va «Uchinchi muallim» degan buyuk unvonga ega bo‘ldi. U kim?
Javob: Abu Ali ibn Sino.
121-savol: U tabiat va yer farzandi edi. U yerni ham dexqoncha mexr, ham olimona tuyg‘u bilan
sevardi. Shu sababli u butun umrini yer ilmiga baxshida etdi. Bu yo‘ldagi mashaqqatlarni sabot
bilan yengdi. O’rta Osiyoning tog‘u toshlari, cho‘lu biyobonlarini kezdi, yer ostida necha million
yillardan buyon yashirinib yotgan qazilma boyliklarni «tilga kiritish»ga undadi. Bu kim edi?
Javob: Habib Abdullaev.
122-savol: 1913 yili Rossiyada injener I.I.Sikorskiy «Rus paxlavoni» deb atalgan texnikani
yaratdi. Jahon miqiyosida shuhrat qozongan «Ilya Muromets» «Rus paxlavoni»ning davomi
bo‘lib qoldi. Bu qanday texnika edi?
Javob: Samolyot.
123-savol: Bu davlatni ko‘pincha «Qoldiq xayvonlar muzeyi» deb atashadi. Qaysi davlatni?
Javob: Avstraliya.
124-savol: Bu so‘z yunon tilidan olingan bo‘lib, u «oyoq uchida yuraman», «yuqoriga
chiqaman» degan ma’nolarni anglatadi. Bu tsirk san’atining alifbosidir. U nima?
Javob: Akrobitika.
125-savol: Kometa, teleskop, apistogramma, metinnis, puntiuskonxonius, mezonkauta. Bu
nomlarning umumiyligi nimada?
Javob: Bularning barchasi akvarium baliqlarining nomi..