/"ZAKOVAT” INTELLEKTUAL KLUBI 008
176-savol: Bu so‘z arab tilidan olingan bo‘lib, «xalqni va vatanni omon saqlovchi», «tartib
o‘rnatuvchi» kabi ma’nolarni beradi. Tarixiy adabiyotlarda u qo‘llanma xamda qoida ma’nolarida
ishlatilgan. Bu qanday so‘z?
Javob: Zobit.
177-savol: Bu so‘z asli yunoncha so‘z bo‘lib so‘zma-so‘z tarjimasi aynan «muqaddas o‘yiq»
degan ma’noni bildiradi. Bu qanday so‘z?
Javob: Ieroglif.
178-savol: Bu so‘z asosan «dramatik spektakl oralig‘ida ijro etiladigan musiqali drama yoki
opera» degan ma’noni beradi. Hozirgi kunda bu so‘z san’at soxasida keng ishlatiladi. Bu qanday
so‘z?
Javob: Intermediya.
179-savol: Inflyuentsa italyan tilidan olingan bo‘lib, «tarqalaman» degan ma’noni bildiradi. 1780-
82 yillarda bir kasallik yoppasiga tarqalganida unga shunday nom berilgan edi. Hozirgi kungacha
bu kasallikning ikkinchi nomi bo‘lib qolgan. Bu qaysi kasallik?
Javob: Gripp.
180-savol: Sigir suti tarkibida kazein deb nomlangan murakkab oqsil mavjud. Bu oqsilning nomi
bir sut maxsulotining lotincha nomlanishidan kelib chiqqan. Qanday maxsulotning?
Javob: Pishloq (caseus).
181-savol: Bu qushni ispanlar 15 asrning oxirlarida Kanar orollaridan Yevropaga olib kelganlar.
Ho‘sh, bu qushning nomi nima?
Javob: Kanareyka.
182-savol: Xalqaro birliklar tizimi SI da yettita asosiy birliklardan biri – yorug‘lik kuchi birligi
kandella bilan belgilanadi. Bu so‘z qadimgi lotincha so‘z bo‘lib xisoblanadi. U qanday ma’noni
bildiradi?
Javob: Sham (candella).
183-savol: Karamel konfetlarini barchamiz sevib iste’mol qilamiz. Lekin karamel so‘zining ma’nosini xamma xam bilmasa kerak. Bu so‘z lotincha cannamella so‘zidan olingan bo‘lib bir
o‘simlikning nomi xisoblanadi. Qaysi o‘simlikning?
Javob: Shakarqamish.
184-savol: Bu so‘z yunoncha «ko‘rpa-to‘shak» degan so‘zdan olingan. Albatta dastlab u vujudga
kelganida u yerda ko‘rpa-to‘shakdan boshqa ko‘p narsa bo‘lmagan. Hozirda u o‘ta rivojlangan
bo‘lsada, baribir ko‘rpa-to‘shaksiz u yerni tasavvur qilib bo‘lmaydi. U qaysi joy?
Javob: Klinika (kline).
185-savol: Yunonistonda uzumchilik va vinochilik xudosi Dionis sharafiga o‘tkazilgan bayramda
odatdagidan boshqacha kiyimda qatnashgan va hammaning kayfiyatini ko‘targan odamlar
keyinchalik o‘z nomlarini bir soha kishilariga berganlar. Ularning nomi nima bo‘lgan?
Javob: Komik.
186-savol: Uning vatani AQSh. 1922 yilda u Frantsiyada topildi. Keyinchalik u o‘zining
Yevropa bo‘ylab sayohatini davom ettirib, Sharqiy Yevropaga, Ukrainaga, Belorussiyaga yetib
boradi. O’zbekistonga u Belorussiyadan 1972 yilda kelib qoladi. Ho‘sh endi aytingchi, u AQSh
ning qaysi shtatidan kelgan?
Javob: Kolorado.
Izoh: Bu yerda gap kolorado qo‘ng‘izi xaqida ketmoqda.
187-savol: Bu asarni deyarli barchamiz sevib o‘qiganmiz. U dastlab paydo bo‘lganida «Alif
layla va layla» deb nomlanadi. Bu asar o‘zbekcha qanday nomlanadi?
Javob: «Ming bir kecha».
188-savol: Mehrob so‘zi arab tilida harb joyi, ya’ni jang joyi degan ma’noni bildirar ekan.
Aytingchi, u yerga nega aynan shunday nom berilgan?
Javob: Bu yerda namoz paytida shayton bilan imom o‘rtasidagi urush bo‘ladi degan
tasavvurlardan kelib chiqqan holda.
189-savol: Bu munosabat belgisi matematika faniga 1557 yilda Rekord tomonidan kiritildi. Bu
qaysi belgi?
Javob: Tenglik belgisi.
190-savol: Ularni Tojikistonda jo‘gilar, Armanistonda bosha, Angliyada misrlik, Eronda qoracha,
Frantsiyada fir’avn qabilasi, Finlyandiyada qora deb ataydilar. Ho‘sh ular bizda qanday ataladi?
Javob: Lo‘lilar.
191-savol: Bu harbiy unvon Frantsiyada 15 asrda paydo bo‘lgan, o‘sha paytlarda boshlig‘i
vazifasini vaqtinchalik bajarib turgan ofitserni shunday deb atashgan. U qanday atalgan? Javob: Leytenant.
192-savol: Bu sintetik tolani Polshada elana, Angliyada terilen, AQShda dakron, Yaponiyada
tetoron, Germaniyada diolen va Frantsiyada tergal deb nomlashadi. U bizda qanday nomlanadi?
Javob: Lavsan.
193-savol: Bu transport turi 20 asr boshlarida paydo bo‘lgan. Ko‘pchilik uni tramvayning
o‘tmishdoshi deb biladi. Bu transportning asosiy xarakatlantiruvchi kuchi nima edi?
Javob: Otlar (konka-kon).
194-savol: Uyg‘unning she’ridan bir to‘rtlikni eshiting:
Qay yoshdan yurakda ishq o‘ti yonar?
So‘rog‘in salomday so‘raydi alik.
Aynan ……dan yoshlik boshlanar,
Ungacha bo‘lgani bari bolalik.
Ushbu to‘rtlikda tushirib qoldirilgan so‘zlarni toping.
Javob: Birinchi bo‘sa (Uyg‘un haq J).
195-savol: Qadimgi hind traktatida shunday yozilgan: «Aql mayli hurmatni tug‘dirsa, qalb mayli
do‘stlikni, tana mayli hohishni tug‘diradi. Aql, qalb, tana mayli bir bo‘lib uni tug‘diradi». Nimani
tug‘diradi?
Javob: Muhabbat.
196-savol: O’rta asr Xitoy aforizmi (Syuy Syuemo)da shunday iboralar bor: «Erkak kishi ayolni
chanqoqdan azob chekib, suvga intilayotgan yo‘lovchidek sevadi». Nega aynan shunday
o‘xshatish qilingan?
Javob: Undan o‘z extiyojini qondirib bo‘lgandan so‘ng unga bo‘lgan qiziqishi yo‘qoladi.
197-savol: O’rta asr Xitoy aforizmi (Syuy Syuemo)da shunday iboralar bor: «Ayol kishi erkakni
issiqdan toliqib salqinga intilayotgan yo‘lovchidek sevadi». Nega aynan shunday o‘xshatish
qilingan?
Javob: U hatto o‘zi hohlagan narsaga erishsa ham uni hech tark etmaydi.
198-savol: Aleksandr Dyuma: «Bu boshqalardan ko‘ra o‘ziga ko‘proq azob berish san’atidir»
degan. Nima haqida shunday degan?
Javob: Rashk.
199-savol: L.N.Tolstoy «Badiiy asarlarda, romanlarda, kinolarda syujetlar, voqealar rivojlanib
borib oxirida hammasi u bilan tugaydi. Hayotda esa aksincha, hamma narsa undan keyin
boshlanadi». Tolstoy u deganda nimani nazarda tutgan? Javob: To‘y.