Hozirda ko'pchilik oilalarni mustahkamligi yuqolvotti shuning uchun Bo'lajak oilalarga bu mavzumizni zarracha foydasi tegsa mamnun bo'lardik...
Савол: Ажралиш ҳақида динимизда нималар дейилган?
Жавоб: Ажрашиш учун ишлатиладиган гапларни эр киши, аёлига айтиши билан талоқ, яъни ажрашиш содир бўлади.
1) Ажрашиш учун ишлатиладиган ифодалар икки хил бўлади: очиқ ва кинояли сўзлар.
“Сен мендан озодсан”, “Мен сени қўйвордим” каби ифодалар очиқ сўзлардир. Бундай гапларни ҳазиллашиб ёки адашиб айтганда, маъносини билмаса ҳам, никоҳдан бир ришта узилади, яъни жуфтидан ажрашган бўлади.
“Сени ташлаб кетдим, сени тарк этдим” деган гаплар ҳам очиқ сўз деб қабул қилинади. Бир ёки икки марта мана шундай очиқ ифодалар билан ажрашишга, яъни ортга қайтариш мумкин бўлган ажрашишга талоқи рижъий дейилади. Лекин уч ҳақдан бири кетган бўлади. Бир одам ушбу ифодалардан хоҳлаганини бир марта айтиб, кейин пушаймон бўлса, эски никоҳига қайтиш нияти билан аёлининг қўлидан ушласа ёки ўпса, қайта никоҳ ўқимасдан икки боғ билан никоҳлари давом этади.
2) Никоҳда учта боғ-ришта бўлади. Бир эркак ажрашганини ифодаловчи гапларни уч марта такрорласа “Сени қўйдим, мендан озодсан, сени қўйдим” деса ёки “Сени уч марта қўйдим, уч талоқсан” деса учта боғни бирданига узган, ортига қайтмайдиган бўлиб ажрашган бўлади. Мана шундай учта талоқ билан ажрашганда талоқи рижьий талоқи боинга айланади.
3) “Отангнинг уйига кет!”, “Кет, йўқол!”, “Ана, катта кўча”, “Бундан буён эринг эмасман”, "Кўзимга кўринма!" қабилидаги бошқа маъноларда ҳам ишлатиладиган гаплар киноя, ёпиқ маъноли гаплардан ҳисобланади. Ушбу гаплар фақат ажрашиш нияти билан айтилгандагина талоқ содир бўлиб, ажрашилган бўлади. Бунга боин талоқ, яъни иддат вақти ичида ортга қайтариш мумкин бўлмаган қатъий ажрашиш дейилади.
Мана шу йўсинда талоқ берилганда, хотиннинг иддат муддати тугаб, қайтадан никоҳ ўқилмагунча жуфтлар бир орага келолмайдилар.
4) Қайнотасига “Мен қизингиз керак эмас, кимга хоҳласа тегсин” дейиш ва аёли кўчага чиқишга рухсат сўраганида “Мен сени ип билан боғлаб қўймаганман, бор кет”, “Қайтиб келма, ашқол-дашқолингни ҳам олиб кет” ёки “Сени кўргим келмайди”, “Сен билан ажрашаман” каби гаплар айтилганда ажрашишга ният қилмагунча талоқ воқеъ бўлмайди, ажрашган бўлиб ҳисобланмайди.
5) “Шарт бўлсин”, “Билганингни қил” кабилар ёки умуман юқорида ўтган гаплардан айримларини, баъзи вилоят-шаҳарлардаги аҳоли айнан ажрашиш, талоқ қилиш маъносида ишлатишга одатланган бўлиши мумкин. Шундай жойларда ажрашаётганда айтиш одат бўлган гаплардан биронтасини аёлига айтган эркак, ажрашишга ният қилмаган бўлса ҳам, бир боин талоқ содир бўлади.
6) Аёлига “Онам, қизим, синглим” деб мурожаат қилиш билан никоҳга зарар етмайди. Лекин “Бундан буён онамсан, синглимсан ёки қизимсан” деса, бир боин талоқ билан ажрашиш содир бўлади.
7) Кинояли гаплар билан ажрашганда содир бўлган боин талоқ асносидаги иддат муддатида эр аёлининг хонасига киролмайди. Аёл безана олмайди, атир-упа сепа олмайди, худди номаҳрам, бегона аёлдек талоқ берган эридан узоқ туради. Иддат вақти тугагач янгидан никоҳ қийдириш лозим бўлади.
8) Ажрашиш мақсадида айтилган гапларда сон билдирилмаса, бир талоқ ҳисобланади. Уч ёки ундан кўп марта такрор айтилса, уч талоқ билан ажрашган бўлади. “Баданимдаги туклар сонича...”, “Денгиздаги балиқлар сонича...”, “Кўкдаги юлдузлар қадар...” ёки “Учдан тўққизгача талоқсан”, "Минг марта қўйдим" дейилганда ҳам, барибир уч талоқ содир бўлган ҳисобланади.
9) Аёли билан ажрашаётган эркакнинг ақли жойида ва ҳушёр бўлиши керак. Маст, касал ёки таҳдид остида айтган кишининг сўзи ёки мактуб, электрон почтаси, факс орқали юборган ажрашиш хабари ҳам, талоқни содир қилади. Бу хабарлар аёлига етиб боргандан бошлаб оилада талоқ-ажрашиш содир бўлади. Яъни аёли бундан хабардор бўлганида ажрашиш жараёни юзага келади.
10) Телба, эс-ҳуши жойида бўлмаган, беҳуш, уйқидаги, касалликдан ёки асабий тангликдан паришон ҳолатдаги кишиларнинг беихтиёр оғзидан чиққан гаплари билан ажрашиш-талоқ воқеъ бўлмайди. Асабий тангликдан паришон бўлиш, нима гапиргани билмайдиган аҳволга тушиш деганидир. Бу ҳам икки турли бўлади:
а) Маъносини билмасдан, қасд қилмай ва истамай айтиш. Бу кинояли гапларга тегишли бўлиб, талоқ бўлмайди. Маъноси очиқ гапларда, яъни “Сени талоқ қилдим” деса, қасдий ва хоҳиш билан айтмаган бўлса ҳам, талоқ ҳосил бўлади.
б) Маъносини билиб туриб ўз хоҳиши билан айтиш, лекин кейин айтганини хотирламаслик. Бу сўзини агар икки гувоҳ эшитиб, кейинроқ унга айтсалар, ажрашиш-талоқ содир бўлади. Яъни "сени талоқ қилдим" деса-ю, сўнгра ҳеч эслай олмаса, "сен шундай дединг" деганида, "йўқ, ундай деганим эсимда йўқ, ундай демаганман" деса, икки гувоҳ биз эшитдик десалар, ўшанда талоқ воқеъ бўлади. Агар гувоҳлар тасдиқламаса, киши инкор этгани учун ажрашиш содир бўлмайди.
11) Жуфтлар орасида жинсий яқинлик бўлмаса ёки бир хонада, танҳороқ жойда иккаласи ёлғиз қолишмаган бўлса, бир марта талоқ бериш билан аёл иддат муддатини кутмасдан шу куни бошқаси билан турмуш қура олади.
12) Эрига ва бошқаларга тили, қилиқлари билан озор берадиган, зиммасидаги фарзларни бажармайдиган, масалан, намоз ўқимайдиган, фаҳш ишларда гумон қилинган аёлдан ажрашиш шарт бўлмаса ҳам, мустаҳабдир. Ундай хотиндан ажрашган яхши бўлади.
13) Фарзни бажармайдиган, масалан, намознинг фарз эканлигига ишонса ҳам, ўқимайдиган аёлидан ажрашмаслик гуноҳ эмас. Эри унга мулойимлик билан намоз ўқитишга ҳаракат қилиши керак. Агар ҳаракат қилмаса, гуноҳкор бўлади.
Эрлик вазифасини бажара олмайдиган, масалан, сеҳр-жоду натижасида жинсий ожизликка тушган эркакнинг аёли ажрашишни талаб қилса, уларнинг ажрашиши вожиб бўлади.
|
